Zašto bacamo novčiće u fontane?
Fontana di Trevi/ Foto: Michele Bitetto, Unsplash
Širom svijeta, i vijekovima, ljudi su bacali novčiće u fontane, bunare želja ili “rijeke sreće”.
To je tradicija naširoko prikazana u filmovima, u rasponu od Diznijeve “Snježane i sedam patuljaka” do filma iz 1954. “Tri novčića u fontani” ali i u tekstovima viralnih pop pjesama kao što je “Call Me Maybe”.
Bacanje novčića u fontane je praksa koju su mnogi odrasli viđali i praznovjerje u kojem su mnogi učestvovali. Put u Rim nije potpun bez bacanja novčića u fontanu Di Trevi za “garanciju” da će se jednog dana vratiti u grad. Neke fontane svake godine prikupe hiljade, ili čak milione dolara novčića.
Zašto ljudi to rade i šta se dešava sa svim tim novcem?
Iako je njegovo porijeklo nepoznato, običaj datira još iz rimsko-britanske i keltske mitologije. Ideja proizlazi iz toga što ljudi ostavljaju novčanu ponudu duhovima ili natprirodnim silama za koje vjeruju da postoje u prirodi. Dugo se vjerovalo da duhovni entiteti borave u vodi ili prolaze kroz vodu jer je ona element čišćenja neophodan za život.
Jedan od najstarijih primjera bunara želja nalazi se u engleskom okrugu Northumberland u Engleskoj gdje su ljudi prinosili žrtvu boginji Koventini. Hiljade novčića pronađeno je u bunaru iz perioda između prvog i petog vijeka, prema istraživačima sa UC Irvine, dokazujući da su ljudi generacijama bacali novčiće u vodu.
Bil Maurer, antropolog i dekan Škole društvenih nauka Irvine Univerziteta Kalifornije, rekao je da su mnoge kulture ranije koristile ponude kao što su hrana, posebno kamenje, izrezbareni artefakti i bilje. Ali sa pronalaskom kovanog novca u današnjoj Turskoj između 500. godine prije nove ere i 600. godine prije nove ere, ljudi su uglavnom prešli na novac.
Kovanice često imaju slike, tekstove i simbole posebno pogodne za rituale. Ako neko vjeruje u drugu svjetovnu moć i želi da ona nešto učini za njih, nuđenje novčića smatra se ozbiljnim priznanjem za višu silu, rekao je Maurer.
“Ne radi se toliko o plaćanju, već o tome kako sam novčić ima kvazi-magičnu osobinu za koju ljudi misle da dolazi s njom”, rekao je on. “Ima vezu suvereniteta i predstavlja znak autoriteta.”
Neke kulture su tokom godina davale prioritet jednom metalu u odnosu na druge u svojim ponudama, kao što je srebro, ali Maurer je rekao da novčani iznos obično ne čini razliku. “Više se radi o ideji žrtve. Bogovi nisu kapitalisti.”
Iscjeljujuće moći?
Tradicija je evoluirala tokom vremena, čak i izvan vode. Danas, Stefan Krmniček – antropolog sa Univerziteta u Tubingenu u Njemačkoj koji proučava kovanice kroz istoriju – rekao je da dokumentovani slučajevi u istočnoj Aziji pokazuju da su ljudi bacali novčiće u turbine aviona kao amajlije za sreću prilikom ukrcavanja. (Godine 2017, 80-godišnja žena odgodila je let u Šangaju pet sati kada je novčić koji je bacila kao molitvu završio u motoru.)
Ljudi su hrlili na druge dobro poznate bunare i vode kroz istoriju, uključujući i bunar Pen Rhys u Oksfordu, za koji se kaže da ima vodu s iscjeliteljskim moćima, a novčići često odu s priloženim molitvama. Prije nekoliko vjekova ljudi su stavljali novčiće i u drvo čamaca za sreću.
Praznovjerje takođe prelazi kulture i nivoe prihoda: čak i u aukcijskoj kući Sotheby’s, kupci umjetnina ponekad ostavljaju novčiće u podnožju statua Ganeše, božanstva sreće i savladavanja prepreka sa slonovskom glavom.
Gdje ide bačeni novac
Neke dobro poznate fontane mogu prikupiti hiljade dolara u novčićima svake godine. Prema izvještaju NBC-a iz 2016. godine, Fontana di Trevi je te godine nakupila oko 1,5 miliona dolara u novčićima.
U klasičnom dječjem romanu “Iz pomiješanih dosijea gospođe Basil E. Frankweiler” dvoje odbjegle djece koji potajno žive u Metropolitan muzeju umjetnosti u Njujorku žive od novčića koje svake noći skupljaju iz njegovih fontana. Oni su, možda, skupili malo bogatstvo.
Privatne fontane takođe mogu donijeti veliki novac. Portparol šoping centra “Mall of America” u Mineapolisu rekao je za CNN da njihove fontane prikupe oko 25.000 dolara svake godine. Navodno se hiljade dolara godišnje akumulira u drugim fontanama, uključujući one širom Disney parkova i kockarnica u Las Vegasu.
NBC je javio da katolička neprofitna organizacija prima novčiće iz Fontane di Trevi nakon što ih gradski radnici Rima pokupe svake noći; dijele se u dobrotvorne svrhe. U međuvremenu, neprofitne organizacije mogu se prijaviti za primanje novca od donacija fontana u “Mall of America”.
U drugim slučajevima, međutim, novčići samo ostaju u fontanama – možda održavajući želje živom?
A posjetioci “zaista ne žele da ih uzmu”, rekao je Maurer.
“Ponekad se doniraju u dobrotvorne svrhe, ali ljudi obično ne uzimaju novac koji su drugi bacili s određenom namjenom; to bi se smatralo lošom karmom”, dodao je.
